هومن آذرکلاه، چهره سرشناس تئاتر خارج از ایران درگذشت - BBC News فارسی (2024)

بعد از ظهر ۵ ژوئن، ۱۶ خرداد ۱۴۰۳، هومن آذرکلاه، بازیگر سرشناس تئاتر خارج از ایران، در گورستان پرلاشز پاریس به خاک سپرده شد. شمار زیادی از دوستان آقای آذرکلاه و اهالی تئاتر و سینما در این مراسم شرکت داشتند.

هومن آذرکلاه زاده ۱۳ آبان ۱۳۲۸ در تهران، سه‌شنبه اول خرداد ۱۴۰۳ (۲۱ مه ۲۰۲۴) در منزل مسکونی خود در پاریس درگذشت.

آقای آذرکلاه از اواخر دهه ۱۳۴۰ و سراسر دهه ۱۳۵۰ خورشیدی در صحنه تئاتر ایران حضوری نمایان داشت. او در سال ۱۳۴۸ در رشته کارگردانی و هنرپیشگی تئاتر دانشکده هنرهای دراماتیک به تحصیل پرداخت و پس از فارغ‌التحصیلی از بازیگران اصلی استادش رکن‌الدین خسروی شد که به این شاگرد پیشین خود دلبستگی ویژه داشت.

آذرکلاه از بهترین استعدادهای نسل خود بود که با تلاش و پشتکاری کم‌مانند، هنر خود را کمال بخشید. او هم در سیستم استانیسلاوسکی و هم در سبک تئاتری برشت (تئاتر اپیک) مهارتی درخور پیدا کرده بود.

نخستین هنرنمایی او پس از انقلاب ۱۳۵۷ در اجراهای به یادماندنی رکن‌الدین خسروی بود، از قبیل «استثناء و قاعده» (برتولت برشت)، «سیزوئه بانسی مرده است» (آثول فوگارد) و «گوشه‌نشینان آلتونا» (ژان پل سارتر).

پس از انقلاب و با رسیدن دوران سرکوب گروه‌های سیاسی در ایران، برای هومن و اهل نمایش روزگاری سخت آغاز شد. او که به ویژه پس از اعدام دوستش سعید سلطانپور به اندوه و افسردگی فرو رفته بود به اندیشه ترک ایران افتاد و در سال ۱۳۶۱ ایران را ترک گفت و در فرانسه اقامت گزید.

زندگی در تبعید بی‌گمان گسستی ژرف و تأسفبار در زندگی هنری آذرکلاه ایجاد کرد و بسیاری از استعدادهای گرانقدر و ظرفیت‌های هنری او را ناشکوفا گذاشت.

در شرایط دشوار تبعید، همراه با انواع فشارهای معیشتی و کمبود شدید امکانات نمایشی، دورانی سخت و دردناک برای این هنرمند شایسته پیش آمد. اما او به رغم فشارها و محدودیت‌ها از هر فرصتی برای عرضه ذوق و استعداد خود بر صحنه تئاتر استفاده کرد و توان بازیگری خود را در چندین نمایش هنرمندانه به نمایش گذاشت.

نخستین کارهای هومن آذرکلاه در تبعید دو تئاتر بود با درونمایه انتقادی و اعتراضی به کارگردانی ناصر رحمانی‌نژاد: «اتللو در سرزمین عجایب» نوشته غلامحسین ساعدی (۱۳۶۳) و پس از آن نمایش «نوروز پیروز است» (۱۳۶۵).

او در سال ۱۳۷۰ در نمایش «رستمی دیگر، اسفندیاری دیگر» به نوشته و کارگردانی ایرج جنتی عطایی به روی صحنه رفت. در این نمایش بهروز وثوقی نیز ایفای نقش می‌کرد.

با مهاجرت رکن‌الدین خسروی به خارج از ایران، هومن همکاری با او را از سر گرفت و در مارس ۱۹۹۸ در لندن با نمایش «یادداشت‌های یک دیوانه» به روی صحنه رفت و از نمایشی تک‌نفره، اجرایی دیدنی و ماندگار به یادگار گذاشت.

هومن آذرکلاه کار هنری خود را با اعتقادی استوار و تعهدی خلل‌ناپذیر همراه کرده بود. با این که بسیار در مرکز توجه بود، از پذیرفتن هر کار و اجرایی سر باز می‌زد و تنها همکاری در کارهایی را می‌پذیرفت که درونمایه متن و صلاحیت و خلاقیت هنری کارگردان را باب طبع خود می‌یافت. با همین رویکرد او در اجرای نمایش «در انتظار سحر» به نوشته و کارگردانی محسن یلفانی، شرکت جست که در ۱۳۹۴ در پاریس به روی صحنه رفت. در این نمایش حمید دانشور نیز بازی داشت.

در سال ۱۴۰۲ او در نمایش «مرگ و دوشیزه» نوشته آریل دورفمن، به کارگردانی حمیدرضا جاودان نقش ایفا کرد. درونمایه این نمایش سیاسی افشای رژیم‌های اختناق و شکنجه است. رومن پولانسکی، به سال ۱۹۹۴ فیلمی بر پایه این اثر ساخته است.

او در سال‌های اخیر در دو نمایش به کارگردانی رضا علامه‌زاده به روی صحنه رفت: در نقش تیمسار آزموده در نمایش «مصدق» و در آخرین کار صحنه‌ای خود در آذرماه ۱۴۰۲ در نمایش نوآورانه‌ «داستان دو مرد» در شهر کلن آلمان که در آن خوش درخشید. خوشبختانه از این تئاتر فیلمی باقی مانده است که مجال تماشای آن را فراهم می‌سازد.

هومن آذرکلاه با بنفشه مسعودی ازدواج کرده بود.

اکنون هومن در گوشه گورستان پرلاشز، در چند قدمی گورهای صادق هدایت و غلامحسین ساعدی زیر خاک خفته است.